अरब मुलुकका लागि दिगो अर्थतन्त्र

वाशिङ्टन डिसी, । हालैका दशकमा, अरब राष्ट्रका लाखौँ जनता चरम गरीबीबाट माथि उठाइएका छन् । तर अर्थतन्त्रको गिरावट र डरलाग्दो वेथितिका कारण प्रगति अहिले ढिलो हुने वा उल्टिने खतरा पनि रहेको छ । यस्तो परिणामलाई रोक्न अरब राष्ट्र थप दिगो अर्थतन्त्र विकासका लागि सुधारिएका सरकारी सेवाका अलावा नीजिक्षेत्रका सिर्जनात्मक गतिविधिमा उत्साहसाथ सहकार्य गर्दै क्षेत्रीय तथा अन्तरराष्ट्रिय सार्वजनिक महत्वका वस्तुको निर्माणमा द्रूतगतिमा अघि बढ्नुपर्छ ।

यसकुरामा सफलता पाउनका लागि सर्वप्रथम मापदण्ड र सफलताका सम्भावित घेरा पत्ता लगाउनु जरुरी देखिन्छ । अरबमुलुक आजभोलि सुस्त समग्र कुल ग्राहस्थ उत्पादन वृद्धि र कसिलो आर्थिक असहजताको सामना गर्नुपरेको छ ।

शिक्षाको पहँुच, तालिम र स्वास्थ्यको रेखदेखमा असमानता देखिनु र आंशिक रुपमा आर्थिक असहजता भेटिनुले बढ्दो असमानतालाई थप समस्यातर्फ धकेलेको पाइन्छ ।

यस्ता परिणामले राजनैतिक ध्रुबिकरण र हिंसात्मक द्वन्द्वलाई उत्साहित गर्ने साथै जनतालाई विस्थापित गर्ने, जीवन तथा भौतिक संरचनाको क्षति हुने र अर्थतन्त्रमा गिरावट आउने गरेको हामीले देखेका छौं ।

जतिबेला आर्थिक विकासले शान्तिको प्रत्याभूत गर्न सक्दैन् असफलताले प्रायः आतङ्कवाद र हिंसालाई योगदान पु¥याउने गर्छ यसका कारण जनताको सहनशक्ति रिसमा परिणतहँुदा संस्थागत वैधानिकतामा पनि आँच आउने सम्भावना बढेर जानसक्छ । नजिकको देखिने द्वन्द्वको स्वरुपले छिमेकमा अस्तिरता निम्त्याउछ र अशान्ति मच्चिने उच्च जोखिम हुन्छ ।

अरब क्षेत्रको आर्थिक सम्वृद्धिका लागि प्रविधिको आविस्कार एउटा समाधानको उपाय हुनसक्छ । तर बजार तथा जीवनशैलीमाथिको अवरुद्धताले विभिन्न चुनौति बढाउँन सक्छ । जलवायु परिवर्तन र महामारीजस्ता समस्या पनि व्यवस्थापन गर्न उत्तिकै कठीन विषय हुन्छन् जुन एउटामात्र राष्ट्रको पहलमा सम्वोधन गर्न नसकिने अवस्था हुन सक्छ ।

यी चुनौतिलाई सामना गर्न त्यति सजिलो छैन । सफलताको साचो भनेकै देशदेशबीच र अन्तरराष्ट्रिय सङ्घसंगठनवीच, स्वदेशभित्र पनि सरकारी तथा निजी क्षेत्र वा सरकार तथा नागरिक समाजबीच सुमधुर सहकार्य गर्नु हुनेछ ।

यी अन्तरराष्ट्रिय सङ्घसंगठनमध्ये एउटा साझेदार विश्व वैंक समूह जसले गरिव र कमजोर मुलुकलाई जोगाउन, शरणार्थीको समस्या सुधार र आप्रवासीको पीडा कम गर्न सहयोग गर्छ र समावेशी र विश्वसनीय सेवा प्रबाहको प्रत्याभूत गराउँछ ।

हामीले निजीक्षेत्रलाई मजबुत पार्न सहयोग गर्छौं ताकि यसले काम गर्ने थला निर्माण गरिदिन्छ र अरब राष्ट्रका युवाहरूलाई जागिर वा रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्छ । हामीले अन्य किसिमको क्षेत्रीय सहयोग खासगरी शिक्षा, पानी, उर्जा र जलवायु परिवर्तनका क्षेत्रमा सवैलाई उपयोगी हुने सामानका लागि सहकार्य गर्छौं ।

सहकार्यको मुख्य लक्ष्य कोषको वृद्धि हुनुपर्छ । गत वर्ष १४२ अर्व अमेरिकी डलर भएको आधिकारिक विकास सहयोग ओडिएले सरकारी श्रोत र साधनसँग गाभिदासमेत कहिल्यै यस क्षेत्रको असाधारण वित्तीय आवश्यकता पूरा गर्न सक्दैन । ओडिएलाई समय सान्दर्भिक बनाउन सन् २०१५ का लागि यसलाई जर्मनीको वार्षिक स्वास्थ्य सेवा विलको एक तिहाइ वनाइएको थियो ।

संयुक्त राष्ट्रसङ्घको बाणिज्य शाखा यूएनसीटीएडी ले दिगो विकास लक्ष्य प्राप्तिका लागि विश्वले वार्षिक २।५ खर्ब अमेरिकी डलरको भिन्नतालाई बन्द गर्नुपर्छ ।

यो हासिल गर्न हामीले खासगरी निजीक्षेत्रबाट नयाँ खालको संयन्त्र प्रयोग गरी लाभ उठाउनु वा विश्व कोषलाई परिचालन गर्नुपर्छ ।

भाग्यवस, निजीक्षेत्रसँग खरर्बौं अमेरिकी डलर छ । यसलाई अरब राष्ट्रको दिर्घकालिन अर्थतन्त्रको विकासका लागि प्रयोग गर्दै दिगो विकास लक्ष्य प्राप्त गर्ने बाटोमा अग्रसर हुन पाउने सम्भावना रहेको छ । तर यसका लागि विश्व बैंक समूहले प्रयास गरेजस्तो प्रेरणाको खाँचो छ । विश्व वैंकले लगानीमा छुट, लगानीको सुनिश्चितता र अनुकुल लगानी जस्ता कार्यक्रमलाई अघि ल्याएको छ । हामीले पनि निती तथा नियमको वातावरणमा सुधार गरी र विकास र सम्बृद्धितर्फ अग्रसर गर्न निजी क्षेत्रलाई आकर्षक गन्तव्य निर्धारण गरिदिएका छौ ।

तर निजी क्षेत्रलाई दिर्घकालिन विकासका लागि लगानी प्रोत्साहन गर्न अझ धेरै काम गनुपर्ने हुन्छ । शुरुवातकर्ता व्यवसायीलाई पनि निर्दिष्ट उद्देश्य आवश्यक पर्छ ।

डिलोइटले हालै सार्वजनिक गरेको प्रतिबेदनले कम्पनीले प्रष्ट उद्देश्य निर्दिष्ट गरी अघि बढ्नुपर्ने र त्यो सामाजीक, वातावरणीय वा आर्थिक लक्ष्य प्राप्ति गर्नेतर्फ जोडिएको हुनुपर्छ । यस्ता उद्देश्यले व्यवसायको दिशा निर्दिष्ट गर्छ र संस्थागत संस्कृति र मुल्यलाई प्रभावित गर्दै व्यक्तिगत र सामुहिक व्यवहारलाई मार्गनिर्देश गर्छ ।

पक्कैपनि, उद्देश्यको महसुस गर्दैमा निजी क्षेत्रको लगानीको दिर्घकालिन दिशातय हुदैन । ‘द विजिनेस एण्ड सस्टेनेवल डेभलभमेन्ट कमिसन बीएसडीसी’ले दिगो विकास लक्ष्यका लागि भएको लगानीले नयाँ रोजगारीका अवसर दिलाउँछ, व्यापक रूपमा प्रतिफल दिन्छ, अहम् क्षमता हाँसिल गराउँछ, आविस्कारलाई प्रोत्साहन गर्छ र प्रसिद्धि कमाउन मद्दत गर्छ ।

कम्पनीले माथि उल्लेखित फाइदाको महसुुस गरेको खण्डमा उद्देश्य प्राप्तिको पद्धतिलाइ अवलम्वन गर्छन् तर तिनीहरूलाई अनुगमन सहयोग र प्रतिफलको निरन्तर जानकारी आवश्यक पर्छ । खासगरी तिनीहरूलाई दिर्घकालिन आर्थिक, सामाजिक र वातावरणीय लक्ष्यका बिषयमा आफुले चाहेको अवस्थामा सहजरूपमा प्रगतिबारे जानकारी दिने पारदर्शी संयन्त्रको खाँचो हुन्छ । यस्ता संरचना बनाउने पहल भइराखेका छन् तर व्यवसायिक सहभागिताका लागि प्रेरणादायी प्रोत्साहन गर्न अझ धेरै गर्न बाँकी छ ।

दिर्घकालिन अर्थतन्त्रका लागि संक्रमणमा सघाउने व्यवसाय वा कम्पनी समूहहरू पछिल्ला दिनहरूमा बढेका पाइएको छ । तर त्यो संक्रमणकाल पूरा गर्न त्यो पनि खास अरब मुलुकमा थप धेरै कम्पनी र निजी क्षेत्र आउनु जरूरी छ । निश्चयपनि, तिनीहरूका वाचा व्यबहारमा प्रतिविम्वित हुनुपर्छ र सम्वन्धित मुलुकका सरकार, बहुपक्षीय सङ्घसंस्था र नागरिक समाजको सहारा लिदै अघि बढ्नु पर्छ ।

अगाडिको बाटो भरपुर कठिन छ तर अरब राष्ट्र यस्ता चुनौतिलाई विगतमा सहजै समाधान गरेका थिए । यस क्षेत्रमा विगतमा जस्तै काम गर्न जनता, स्रोत तथा साधन र अवसर उपलब्ध छ । रासस÷ प्रोजेक्ट सिन्डिकेट अनुवादकः दिलीप शर्मामहमद मोहिल्दिन विश्व वैङ्क समूहका संयुक्त राष्ट्रसङ्घ सम्वन्ध र साझेदार २०३० विकास कार्यक्रमका वरिष्ठ उपाध्यक्ष र इजिप्टका पूर्व लगानी मन्त्री हुनुहुन्छ ।