दलित एनजिओकर्मीको काम : दलितका नाम बेच्दै अमेरिका भाग्दै (श्रृंखला –१)

काठमाडौं । नेपालमा झण्डै ४६ हजार भन्दा बढी गैरसरकारी संस्था दर्ता भएका छन् । तीमध्ये पनि पनि ४ सयभन्दा बढी गैरसरकारी संस्थाहरु त दलितकै नाममा खुलेका छन् ।

ती दलित संघ संस्थाहरुको काम भनेको उत्पीडिनमा परेका समुदायलाई माथि उठाउने हो । उनीहरुको शिक्षा, स्वाथ्य, रोजगारी लगायतका क्षेत्रमा पहुँच बृद्धि गर्ने हो । तर, नेपालका दलित संस्थाहरु यस्ता छन्, जो समुदायको नाममा आफैं ब्रम्हलुट मच्चाउन माहिर छन् ।

नेपालमा कयौं दलित संघ संस्थाहरु दलित समुदायको उत्थानका लागि भनेर खोलिएको छ । तर, तीनको काम दलित समुदायको उत्थान भन्दा पनि परिवारको उत्थानमा लागेको पाइएको छ ।

काठमाडौंमा मात्रै पनि साना ठूला गरेर दर्जनौ दलितका एनजिओहरु छन् । हाल नेपालमा ठूला भनिएका दलित संस्थाहरुमा दलित महिला संघ, नेपाल राष्ट्रिय दलित समाज कल्याण संघ, दलित गैरसरकारी संस्था महासंघ, समता फाउण्डेसन, दलित सेवा संघ, दलित महिला उत्थान केन्द्र, जागरण मिडिया सेन्टर, दलित सेवा संघ, पिडिआरसी लगायतका संघ संस्था काठमाडौंमा क्रियाशील छन् । उनीहरु विभिन्न जिल्लामा पनि काम गर्छन् ।

विभिन्न दातृ संस्थाबाट अर्बौको डलर ल्याएर दलित मुक्तिका लागि काम गर्दा पनि दलितका लागि खासै उपलब्धीमुलक भएको छैन । भएको छ त एनजिओ चलाउने र तिनकै नातागोताको । उनीहरुले कागजमा प्रगति देखाएर आफ्नो दुनो सोझ्याउने काम चाँही प्रशस्त भएको छ । यसको प्रत्यक्ष उदाहरणको एजिओकर्मीको अन्तिम गन्तव्य अमेरिका ।

नेपालका दलित संस्थाहरुको साझा भनिएको संस्था हो दलित गैरसरकारी संस्था महासंघ । तर, यसले विगतमा निक्कै उतारचढाव भोग्नुपरेको सबैका सामु छर्लंग छ ।

यसका पूर्वअध्यक्ष डिबी सागर विश्वकर्मा अमेरिकामै छन् । उनी कुनै बेला नेपालको दलित आन्दोलनमा सक्रिय थिए । उनी त्यसबेला दलित गैरसरकारी संस्थाको आवरणमा सक्रिय थिए । तर, उनको अन्तिम गन्तव्य अमेरिका बन्यो ।

जनउत्थान प्रतिष्ठानका पूर्व अध्यक्ष अमृत विश्वकर्मा पनि अमेरिका मै छन् । यसको पूर्व महासचिव राजु रसाइली पनि अमेरिकामै छन् । जागरण मिडिया सेन्टरका पूर्व महासचिवद्धय दीपक परियार, दिलिप नेपाली, पूर्व उपाध्यक्ष पूर्णसिंह बराइली र कोषाध्यक्ष अमित गौतम पनि अमेरिकामै छन् । दलित महिला संघ (फेडो) की कोषाध्यक्ष पुण्यवती रम्तेल पनि अमेरिकामै छन् ।
त्यसो त बोर्डमा रहेका मात्रै होइन, दलितका संघ संस्थामा काम गरेकाहरुको पनि अनितम गन्तव्य अमेरिका नै बनेको छ । दलित गैरसरकारी संस्था महासंघ (डिएनएफ) कै पूर्व कार्यकारी निर्देशक तीर्थ बर्मा पनि अमेरिकामै बसोबास गर्छन् ।

त्यति मात्रै होइन, नेपाल राष्ट्रिय दलित समाज कल्याण संघ (एनएनडिएसडब्लुओ) कुलबहादुर विश्वकर्मा पनि अमेरिका मै बस्छन् । जागरण मिडिया सेन्टरकी उर्मिला विश्वकर्मा, डिएनएफमा कार्यरत अर्जुन बगाले पनि अमेरिका बस्छन् ।

केही खुट्टा उचाल्दै
नेपालमा दलित आन्दोलनमा मेरो जतिको ठूलो योगदान कसको होला भन्दै आएका दलितहरु धमाधम अमेरिका पस्न थालेका थालेका छन् । कतिपय आन्दोलनकर्मीले आफ्ना सन्तानलाई अमेरिकामै ‘सेटल’ गराइसकेका छन् ।

दलित महिला संघ दलित महिलाहरुको काम गर्ने महिला संघ संस्थामध्ये सबैभन्दा ठूलो संस्था हो । यसले धेरै जिल्लामा आफ्नो सञ्जाल पनि विस्तार गरिसकेको छ । तर, यसैको संस्थाको संस्थापक अध्यक्ष दुर्गा सोबका सबै परिवार अमेरिकामै बस्दै आएका छन् ।

त्यति मात्रै होइन, नेपालमा दलितमा नाङ्ना तस्विर देखाएर ‘नेपालका दलितले खान पाएनन्, बस्न पाएनन्, पढ्न पाएनन्’ आदी–आदी भनेर विदेशीसँग डलर माग्ने दलितका संस्था धेरै छन् । तर, उनीहरुले तिनै भोका, नाङ्गा र अशिक्षित दलितलाई ‘भर्याङ’ बनाएर अमेरिका भासिने गरेका छन् ।

अहिले पनि कतिपय दलित संध संस्थामा केही पदाधिकारीहरु कतिबेला अमेरिकाको भिषा लाग्छ र उतै भासिउँला भनेर खुट्टा उचालेर बसेका छन् ।