मिडियामा युक्रेन–रुस युद्धमा पश्चिमा मिडियाको 'नश्लवाद' !

काठमाडौं । युक्रेनमा रुसले आक्रमण गरेपछि रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको आक्रामक अडानको आलोचना भइरहेका बेला पश्चिमी मुलुकका नेताहरूको नीतिमाथि पनि प्रश्न उठिरहेको छ ।

यस आक्रमणको समाचारमा पश्चिमी सञ्चार माध्यमको कथित पूर्वाग्रही कभरेजप्रति गैर-पश्चिमी देशका धेरै विशेषज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् र पश्चिमी नेताहरूले दोगला नीति अपनाएको आरोप लगाएका छन्। उनीहरूका अनुसार पश्चिमी नेताहरूले रुसलाई खलनायक बनाउन कुनै पनि कसर छोडिरहेका छैनन्, जबकि जारी संकटका लागि उनीहरूको पनि केही दोष छन् ।

अरब र मध्यपूर्वी देशका पत्रकारहरूको सञ्जाल अरब र मध्यपूर्वी पत्रकार संघले एक वक्तव्यमा पश्चिमी सञ्चार माध्यमको "नस्लवादी " प्रसारणप्रति चिन्ता व्यक्त गरेको छ । 

पश्चिमी देशहरूको दोगलापन
अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले मङ्गलबार आफ्नो 'स्टेट अफ द युनियन' सम्बोधनमा रुसमाथिको प्रतिबन्ध थप कडा हुने घोषणा गरे । उनले यो कदमले रुसका लागि आर्थिक रूपमा घातक हुने बताए ।

राष्ट्रपतिले "विश्व अर्थतन्त्रका केही ठूला नाफा कमाउनेहरूमाथि कारबाही" गर्ने घोषणा पनि गरे। उनले रुसी राष्ट्रपति पुटिनका पुँजीवादी मित्रहरूलाई संकेत गर्दै थिए, जो राष्ट्रपतिका अनुसार यस युद्धमा उनलाई समर्थन गरिरहेका छन् ।

अमेरिकाबाहेक बेलायत र युरोपेली संघले पनि रुसमाथि 'कठोर' प्रतिबन्ध लगाएका छन्। यी प्रतिबन्धको असर रुसभित्रै देखिन थालेको पश्चिमी सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन्। सिएनएनका अनुसार रुसीहरू लाममा उभिरहेका छन् र एटीएम तथा बैंकहरूबाट पैसा निकाल्दैछन् ताकि तिनीहरू डुब्नुअघि आफ्नो पैसा निकाल्न सकुन् ।

तर रुसमा प्रतिबन्धको विषयमा कति चिन्ता छ भन्ने खबर रुसी मिडियामा आउने सम्भावना कम छ किनभने सरकारले सञ्चारमाध्यममाथि धेरै प्रतिबन्ध लगाएको रिपोर्ट छ ।

तर रोचक कुरा के छ भने अधिकांश पश्चिमी सञ्चारमाध्यमले रुसमाथिको प्रतिबन्धको कुरा गरिरहँदा उनीहरूले युरोप र अमेरिकाले रुसी ग्यास र कच्चा तेल निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छैन भन्ने चाहिँ रिपोर्टिङ गर्दैनन् ।

पाइपलाइन मार्फत युरोपमा रुसी ग्याँस निर्यात गर्ने सबैभन्दा ठूलो कम्पनी ग्याजप्रोमले सोमबार अझै पनि युरोपेली ग्राहकहरूको अर्डरअनुसार युक्रेन हुँदै युरोपलाई ग्याँस आपूर्ति गरिरहेको कुरा बताएको थियो । युक्रेनले सन् २०१४ मा रुसबाट ग्यास लिन छाडेको थियो । तर, यही पाइपलाइनबाट रुसी ग्यास युरोप जान्थ्यो । यो सिलसिला युद्धपछि पनि चलिरहेको छ ।

रुस विश्वमा कच्चा तेलको दोस्रो सबैभन्दा ठूलो निर्यातकर्ता हो। साथै, ग्यासको सन्दर्भमा यो विश्वकै सबैभन्दा ठूलो निर्यातकर्ता हो।

यदि रुसबाट आएको ग्याँस युरोपेली देशहरूमा जान बन्द भयो भने युरोपका घरहरू तताउने प्रणाली बन्द हुनसक्छ र चिसो मौसममा मानिसहरूलाई धेरै कठिनाइ हुन सक्छ । घरहरू तताउनुका साथै ग्यासको प्रयोग अलावा हवाईजहाज, गाडी तथा गाडीहरूलाई इन्धन दिन पनि प्रयोग गरिन्छ।

युरोपेली देशहरूले कतारभन्दा रूसबाट ग्यास सस्तो पाउँछन्, जुन एउटा ठूलो निर्यातकर्ता हो।

प्रतिबन्ध - दुई धारे तरबार

जर्जिया र आर्मेनियाका लागि भारतका राजदूत भएका चल कुमार मल्होत्राले प्रतिबन्ध दुईधारे तरबार जस्तै भएको बताएका छन्।

उनले बीबीसीलाई भने, "पुटिनलाई प्रतिबन्धको बानी पारेको छ र ती अहिलेसम्म प्रभावकारी साबित भएका छैनन्। मेरो विचारमा पुटिनले युक्रेनमा आक्रमण हुनुभन्दा अघि पनि पश्चिमले उनीमाथि प्रतिबन्ध लगाउने र त्यसको सामना कसरी गर्ने भन्ने अनुमान गरेका थिए । पुटिनले अर्थतन्त्रलाई भन्दा राष्ट्रिय सुरक्षालाई प्राथमिकता दिइरहेका छन्। यो प्रतिबन्ध दुईधारे तरबार हो भनेर उनलाई थाह छ। यसले रुसका साथै प्रतिबन्ध लगाएका देशहरूलाई पनि हानी पुर्‍याउनेछ।"

न्युयोर्क स्थित पत्रकार जेरेमी स्काहिल मुठीभर पश्चिमी पत्रकारहरूमध्ये एक हुन् जसले पश्चिमी नेताहरूको कथित दोगलापनको पर्दाफास गर्ने प्रयास गरेका छन् । एक शृङ्खलाबद्ध ट्वीटमा उनले युक्रेनमा रुसले गरिरहेको काम हरेक तरिकाले गलत भएको र त्यसलाई कसैले पनि समर्थन गर्न नहुने तर्क गरेका छन्। तर उनका अनुसार यस सम्बन्धमा पश्चिमी मुलुकहरू आफैले गरेको रेकर्ड पनि निन्दनीय रहेको छ ।

जेरेमी स्काहिल भन्छन्, "आफ्नो अपराध स्वीकार्न इन्कार गर्न नसक्नुले रुसको निन्दाको विश्वसनीयतालाई कमजोर बनाउँछ, विशेष गरी नेटो र अमेरिकी सैन्यवादको इतिहास जान्नेहरूको नजरमा । यो पुटिनलाई उपहार हो।"

अफगानिस्तान, इराक कब्जासँग तुलना

रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्नुअघि २१ औँ शताब्दीको २२ वर्षमा अमेरिका र नेटो देशहरूले अफगानिस्तान (२०२१) र इराक (२००३) कब्जा गरे। सिरियामा राष्ट्रपति बशर आसदविरुद्ध आफ्नो सेनालाई उतारे भने लिबिया र सोमालियामा सैन्य परिचालन गरे।

अमेरिकाले १९ वर्षअघि इराकमा आक्रमण गरेको थियो । यस आक्रमणको कारण बताउँदै राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुशले आक्रमण हुनुभन्दा केही दिनअघि दिएको भाषणमा भनेका थिए, "हामी र अन्य सरकारहरूले जम्मा गरेको खुफिया जानकारीमा इराकी सरकारले केही घातक हतियारहरू लुकाएकोमा कुनै शङ्का छैन। यस शासनले इराकका छिमेकीहरू र इराकका जनताविरुद्ध आम विनाशका हतियारहरू प्रयोग गरिसकेको छ।"

यसको साथसाथै राष्ट्रपति बुशले अर्को कारण पनि प्रस्तुत गरे। तत्कालीन इराकी राष्ट्रपति सद्दाम हुसेनका विषयमा उनले अल कायदा र अन्य अतिवादीलाई आश्रय दिएको बताए । राष्ट्रपति बुशले अमेरिकामा भएको ९/११ हमलामा सद्दाम हुसेन को संलग्नता रहेको समेत बताएका थिए ।

तर इराकको कब्जापछि आमविनाशका हतियारहरू फेला नपरेपछि अमेरिका र नेटो देशहरूको विश्वसनीयतामाथि प्रश्न खडा भयो। विज्ञहरूका अनुसार पश्चिमा सञ्चारमाध्यमले अनजानमा गल्ती भएको भन्दै यो विषय टारे ।

युक्रेन संकटको समयमा सामाजिक सञ्जालमा मानिसहरू रुस र पुटिनको कडा आलोचना गरिरहेका छन् । तर उनीहरूले अमेरिकाले कोरिया र भियतनाम जस्ता अन्य देशहरूमाथि गरेको आक्रमणका बारेमा पनि प्रश्न गरिरहेका छन् ।

मिडियाको कथित नश्लवाद

विभिन्न देशका मिडिया संगठनहरुले पश्चिमी सञ्चार माध्यमको आलोचना गर्दै युक्रेन युद्धका समाचारहरूमा जातीय विभेदका उदाहरणहरू देखिन थालेको आरोप लगाएका छन् ।

अरब तथा मध्यपूर्वी पत्रकार संघले (एएमईजेए) ले भनेको छ, "हामीले जातीय घृणाको समाचारका केही उदाहरणहरू पत्ता लगाएका छौँ जहाँ युद्धका सिकार भएका केही पीडितलाई बढी महत्त्व दिइएको छ ।"

सीबीएस समाचार, द टेलिग्राफ र अल जजीरा अंग्रेजी जस्ता प्रमुख मिडिया संगठनका विश्लेषक तथा पत्रकारहरूले गरेको टिप्पणीका उदाहरणहरूलाई उद्धृत गर्दै उक्त बयान जारी गरिएको थियो।

उक्त बयानमा भनिएको छ, "यी टिप्पणीहरू या त युक्रेनको ककेसियन जाति वा उनीहरूको आर्थिक स्थितिमा बढी केन्द्रित थिए र त्यसलाई मध्यपूर्वी देशहरू वा उत्तर अफ्रिकाका जनताहरूसँग तुलना गरिएको थियो।

सोशल मिडियामा पनि धेरै मानिसहरूले यस विषयमा टिप्पणी गरेका छन्। यसमा भिडियो क्लिप तयार गरिएको छ। कीभबाट रिपोर्ट गर्दै एक वरिष्ठ सीबीएस समाचार पत्रकारले भनेका छन्, 'यो इराक वा अफगानिस्तान जस्तो ठाउँ होइन, यो तुलनात्मक रूपमा युरोपेली सहर हो जहाँ तपाईँले त्यस्तो कुराको आशा गर्नुहुन्न।'

दोस्रो संवाददाताले युक्रेनबारे भन्छन्, 'यो विकासोन्मुख तेस्रो विश्व राष्ट्र होइन।'

अर्का संवाददाताले युक्रेनबाट निस्केका शरणार्थीहरू सम्पन्न मध्यमवर्गका व्यक्ति भएको उनीहरू उत्तर अफ्रिकाजस्ता देशका मानिसहरू नभएको बताउँछन् ।